International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences
Abbreviation: IJIASOS | ISSN (Print): 2602-4802 | ISSN (Online): 2602-4500 | DOI: 10.29329/ijiasos

Original article    |    Open Access
International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences 2024, Vol. 8(4) 183-202

İlaçların ve Aşıların Geliştirilmesi Süreçlerinde İnsanlı Deneylerin Hukuki Boyutları

Eda Kara

pp. 183 - 202   |  DOI: https://doi.org/10.29329/ijiasos.2024.1091.4

Published online: December 30, 2024  |   Number of Views: 1  |  Number of Download: 12


Abstract

İnsanlık tarihi birçok gelişmelerin olduğu kadar hastalıklarında tarihidir. İnsanın biyolojik bir varlık olması, onu hastalıklara karşı açık hale getirmiş, bununla beraber sürekli gelişen ilaç bilimi ile de insanları tehdit eden hastalıkların tedavileri araştırılmıştır. Sürekli gelişen ilaç bilimi, özellikle ilaçların ve aşıların geliştirilmesi sürecinde çeşitli aşamalardan oluşan deneyler yapmakta ve bu deneylerin kimi zaman tamamında ve kimi zamanda belirli bir aşamasından sonra insan denekleri kullanmaktadır. Bahsi geçen bu deney süreçlerinde insan deneklerini kullanmanın hukuksal yönü sürekli tartışılmaktadır. Bu çalışmada hukuk literatürü başta olmak üzere bilimsel çalışmalar incelenerek çeşitli çıkarımlarda bulunulmuştur. Derleme niteliğinde olan bu çalışma ile öncelikli olarak insan deneklerin hukuksal boyutu ve hakları ortaya konmaya çalışılmıştır. İnsanlık için ilaç biliminin deneylerinin vazgeçilmez olduğu göz önünde bulundurularak, bu deneyler esnasında kullanılan insan deneklerin hukuksal haklarının ciddiyetle ve süreklilik arz edecek biçimde korunması gerektiği ve devletlerin de bu süreçlerde denetleyici rollerinin göz ardı edilmemesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Keywords: İlaç, Denek, Hukuk


How to Cite this Article

APA 6th edition
Kara, E. (2024). İlaçların ve Aşıların Geliştirilmesi Süreçlerinde İnsanlı Deneylerin Hukuki Boyutları . International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences, 8(4), 183-202. doi: 10.29329/ijiasos.2024.1091.4

Harvard
Kara, E. (2024). İlaçların ve Aşıların Geliştirilmesi Süreçlerinde İnsanlı Deneylerin Hukuki Boyutları . International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences, 8(4), pp. 183-202.

Chicago 16th edition
Kara, Eda (2024). "İlaçların ve Aşıların Geliştirilmesi Süreçlerinde İnsanlı Deneylerin Hukuki Boyutları ". International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences 8 (4):183-202. doi:10.29329/ijiasos.2024.1091.4.

References
  1. 10436 Sayılı Resmî Gazete (1960). https://www.resmigazete.gov.tr/, Erişim Tarihi 15.05.2024. [Google Scholar]
  2. 17869 Sayılı Resmî Gazete (1982). https://www.resmigazete.gov.tr/, Erişim Tarihi 19.05.2024. [Google Scholar]
  3. 19461 Sayılı Resmî Gazete (1987). https://www.resmigazete.gov.tr/, Erişim Tarihi 05.06.2024. [Google Scholar]
  4. 23420 Sayılı Resmî Gazete (1998). https://www.resmigazete.gov.tr/, Erişim Tarihi 12.06.2024. [Google Scholar]
  5. 25137 Sayılı Resmî Gazete (2003). https://www.resmigazete.gov.tr/, Erişim Tarihi 21.09.2024. [Google Scholar]
  6. 25311 Sayılı Resmî Gazete (2003). https://www.resmigazete.gov.tr/, Erişim Tarihi 23.10.2024. [Google Scholar]
  7. 25611 Sayılı Resmî Gazete (2004). https://www.resmigazete.gov.tr/, Erişim Tarihi 05.11.2024. [Google Scholar]
  8. 27836 Sayılı Resmî Gazete (2011). https://www.resmigazete.gov.tr/, Erişim Tarihi 10.02.2024. [Google Scholar]
  9. 32203 Sayılı Resmî Gazete (2023). https://www.resmigazete.gov.tr/, Erişim Tarihi 14.12.2024. [Google Scholar]
  10. 6225 Sayılı Torba Yasa (2005). https://www.thder.org.tr/6225-sayili-torba-yasa, Erişim Tarihi 01.12.2024. [Google Scholar]
  11. Akçura Karaman, T. (2008). Üreticinin ayıplı ürününün sebep olduğu zararlar nedeniyle üçüncü kişilere karşı sorumluluğu. Vedat Kitapçılık, İstanbul. [Google Scholar]
  12. Akkanat, H. (2008). İlaç kullanımından kaynaklanan zararlardan sorumluluk açısından hasta-hekim-üretici ilişkileri. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi I. Sağlık Hukuku Sempozyumu, 8-9 Mayıs 2008, 75-84, Kayseri. [Google Scholar]
  13. Altunkaş, A. (2011). İnsan üzerinde deney ve deneme suçları (TCK m. 90), Yayınlanmamış doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, SBE, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul. [Google Scholar]
  14. Aslan, İ. Y. (2015). 6502 Sayılı Kanun’a göre tüketici hukuku, 5. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa. [Google Scholar]
  15. Avci, P. (2011). Üreticinin sorumluluğu kavramı ışığında ilaç üreticisinin sorumluluğu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, SBE, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Erzurum. [Google Scholar]
  16. Aydos, O. S. (2009). Ürün sorumluluğu, Adalet Yayınevi, Ankara. [Google Scholar]
  17. Bandır, O. ve Elibol, E. C. (2021). İnsan üzerinde deney suçu (TCK m. 90/1). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 25/4, 705-747. [Google Scholar]
  18. Başpınar, V. (2008). İlaç üreticisinin hukuki sorumluluğu. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi I. Sağlık Hukuku Sempozyumu: 8-9 Mayıs 2008, 85-110, Kayseri. [Google Scholar]
  19. Beşerî Tıbbi Ürünlerin Klinik Araştırmaları Hakkında Yönetmelik (2023). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=40207&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5, erişim Tarihi 10.12.2024 [Google Scholar]
  20. Cankurt, E. (2018). Tıbbi müdahale ve insan üzerinde deney bağlamında ilgilinin rızası. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, SBE. Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul. [Google Scholar]
  21. Cin, O. (2005). Yerel ve uluslararası yasal metinlerde insan üzerinde deney, I. Türk-Alman Tıp Hukuku Sempozyumu, Kamu Hukuku Arşivi, Yıl: 8, No. 2, Diyarbakır. [Google Scholar]
  22. Dalcı, N. (2014). TBK Md.71 bağlamında ilaç üreticisinin tehlike sorumluluğu, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 27/114, 49-78. [Google Scholar]
  23. Doğan, M. ve Ünal, A. (2009). İnsanlar üzerinde ilâç deneyleri ve ortaya çıkan hukukî sorunlar, EÜHF. I. Sağlık Hukuku Sempozyumu, Kayseri 8-9 Mayıs, 151-168. [Google Scholar]
  24. Erdoğan İ. (2019). Borçlar Hukuku genel hükümler, 4. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara. [Google Scholar]
  25. Eren, H. (2008). İlaçların onaylanması ve piyasaya sürülmesinden dolayı devletin sorumluluğu. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi I. Sağlık Hukuku Sempozyumu: 8-9 Mayıs 2008, 283- 295, Kayseri [Google Scholar]
  26. Eren, F. (2016). Borçlar Hukuku genel hükümler, 20. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara. [Google Scholar]
  27. Eren, F. (2019). Borçlar Hukuku özel hükümler, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara. [Google Scholar]
  28. Ersöz, K. A. (2016). İlaç Hukuku bağlamında idarenin sorumluluğu. 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul. [Google Scholar]
  29. Gökcan, H. T. (2022). Tıbbi müdahaleden doğan hukuki ve cezai sorumluluk, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara. [Google Scholar]
  30. Hakeri H. (2018). İlaç hukuku. 2. Baskı, Astana Yayınları, Ankara. [Google Scholar]
  31. Helsinki Bildirgesi (2024). https://www.wma.net/what-we-do/medical-ethics/declaration-of-helsinki/, Erişim Tarihi 02.12.2024. [Google Scholar]
  32. https://asi.saglik.gov.tr/, Erişim Tarihi 01.12.2024. [Google Scholar]
  33. https://titck.gov.tr/storage/Archive/2020/legislation/KADKLVZ01IKU13.11.2015Rev08_13ac0133-274b-44dc-98cd-33998758cc72.pdf, Erişim Tarihi 01.12.2024. [Google Scholar]
  34. İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanunu (1928). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.1262.pdf, Erişim Tarihi 10.12.2024. [Google Scholar]
  35. Kanışlı, E. (2020). Ürün güvenliği ve teknik düzenlemeler kanunu (ÜGTDK) uyarınca üreticinin sorumluluğu. İstanbul Hukuk Mecmuası, 78/3, 1413-1468. [Google Scholar]
  36. Kılıçoğlu, A. M. (2016). Şeref, haysiyet ve özel yaşama basın yoluyla saldırılardan hukuksal sorumluluk. 5. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara. [Google Scholar]
  37. Kırca, Ç. (2007). Ürün sorumluluğu, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara. [Google Scholar]
  38. Koca, M. (2009). İlâç Kullanımından Doğan Zararlardan Cezaî Sorumluluk, EÜHF. I. Sağlık Hukuku Sempozyumu, Kayseri 8-9 Mayıs, 321-361. [Google Scholar]
  39. Sidim, R. N. (2023). İlaç üreticisinin hukuki sorumluluğu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Bursa Uludağ Üniversitesi, SBE, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Medeni Hukuk Bilim Dalı, Bursa. [Google Scholar]
  40. Onur, R. ve Hayran, M. (2009). Yeni Klinik Araştırmalar Yönetmeliği’ne etik kurul üyesi gözünden bakış, İKU, Sayı 21, 30-32. [Google Scholar]
  41. Örnek Büken, N. (2009). Klinik araştırmaların yürütülmesini destekleme konusunda toplumsal görevler var mıdır?. Acta Media Formerly Hacettepe Medical Journal, 40/1, 19-24. [Google Scholar]
  42. Oğuzman, K. ve Öz, T. (2021). Borçlar Hukuku genel hükümler Cilt-2. Vedat Kitapçılık, İstanbul. [Google Scholar]
  43. Özbek, V. Ö. (2008). İlaç tanıtımı ve ilaçta reklama ilişkin hukuki düzenleme. Bilim ve Uygulamada İlaç ve Hukuk Uluslararası Sempozyumu: 4-6 Haziran 2008, 143-157, İstanbul. [Google Scholar]
  44. Özcan Büyüktanır, B. G. (2012). İlaç patenti sahibinin ilaç kullanımına bağlı zararları tazmin yükümlülüğü. Ankara Barosu Dergisi, Yıl 70, S. 2, 121-148. [Google Scholar]
  45. Öztürk, E. (2013). Klinik ilaç araştırmalarında hukuki sorumluluk. Yetkin Yayınları, Ankara. [Google Scholar]
  46. Petek, H. (2009). İlaç üreticisinin hukuki sorumluluğu. Yetkin Yayınları, Ankara. [Google Scholar]
  47. Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu (1987). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3359&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, Erişim Tarihi 15.12.2024. [Google Scholar]
  48. Subaşı, F. M. (2021). İnsan üzerinde deney ve deneme suçları. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9/1, 75-104. [Google Scholar]
  49. TDK Sözlüğü, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi 11.11.2024. [Google Scholar]
  50. Teziç, E. (2024). Anayasa Hukuku, 27. Baskı, Beta Basım Yayın, İstanbul. [Google Scholar]
  51. Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi (1960). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/2.3.412578.pdf, Erişim Tarihi 12.12.2024. [Google Scholar]
  52. Tunç, H., Bilir, F. ve Yavuz, B. (2009). Türk Anayasa Hukuku, 7. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara. [Google Scholar]
  53. Turhan, M. (2010). Kamu Hukuku açısından klinik ilaç araştırmaları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, SBE, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İzmir. [Google Scholar]
  54. Türk Medeni Kanunu (2021). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf, Erişim Tarihi 14.12.2024. [Google Scholar]