International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences
Abbreviation: IJIASOS | ISSN (Print): 2602-4802 | ISSN (Online): 2602-4500 | DOI: 10.29329/ijiasos

Original article    |    Open Access
International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences 2022, Vol. 6(4) 387-418

Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Duyarlılık Değeri Bağlamında İncelenmesi

Tayfun Keleş & Adem Beldağ

pp. 387 - 418   |  DOI: https://doi.org/10.29329/ijiasos.2022.504.2

Published online: December 31, 2022  |   Number of Views: 192  |  Number of Download: 332


Abstract

Değerlerin kazandırılması toplumsal düzenin sağlanması ve toplumun devamı için önemli görülmektedir. Ders kitapları değerlerin kazandırılma sürecinde önemli araçlardan biri olarak görülmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, duyarlılık değerinin sosyal bilgiler ders kitaplarında nasıl yansıdığını tespit etmektir.  Araştırmada veri kaynağını Milli Eğitim Bakanlığınca onaylı, okullarda okutulması uygun görülen 4, 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları oluşturmaktadır. Bu doğrultuda 4, 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları duyarlılık değeri açısından incelenmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi araştırmada kullanılmıştır. İçerik analizi ile veriler çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda ders kitaplarının duyarlılık değeri ve farklı boyutlarını yansıtma durumunda farklılıklar tespit edilmiştir. Tüm sınıf düzeylerinde “kültür ve miras” öğrenme alanında “kültürel mirasa duyarlılık” değerinin yoğun olarak vurgulandığı, “birey ve toplum” ile “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında birçok sınıf düzeyinde duyarlılık değerine çok az yer verildiği saptanmıştır. Ders kitaplarında duyarlılık değeri ile ilgili ifadeler daha açık bir şekilde yansıtılabilir. Ders kitaplarında duyarlılık değeri ile ilgili etkinliklerin sayısı artırılabilir. Sosyal bilgiler ders kitaplarında duyarlılık değeri kitapların ölçme değerlendirme bölümlerinde daha fazla yer alabilir.

Keywords: Değer, Duyarlılık, Sosyal Bilgiler, Ders Kitabı


How to Cite this Article

APA 6th edition
Keles, T. & Beldag, A. (2022). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Duyarlılık Değeri Bağlamında İncelenmesi . International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences, 6(4), 387-418. doi: 10.29329/ijiasos.2022.504.2

Harvard
Keles, T. and Beldag, A. (2022). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Duyarlılık Değeri Bağlamında İncelenmesi . International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences, 6(4), pp. 387-418.

Chicago 16th edition
Keles, Tayfun and Adem Beldag (2022). "Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Duyarlılık Değeri Bağlamında İncelenmesi ". International Journal of Innovative Approaches in Social Sciences 6 (4):387-418. doi:10.29329/ijiasos.2022.504.2.

References
  1. Açık, İ. (2020). İlkokul 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Kültürel Mirasa Duyarlılık ve Vatanseverlik Değerlerinin Biyografilerle Öğretimi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  2. Arslan, M. (2007). Eğitimde Yapılandırmacı Yaklaşımlar, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimler Fakültesi Dergisi, 40 (1), 41-61 [Google Scholar]
  3. Avcı, M. (2014). “Sosyal Bilgiler Dersinde Kültürel Miras Eğitimine İlişkin Öğrenci ve Öğretmen Görüşleri.” (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  4. Aydın, O. (2014). Ortaokul Öğrencilerinin 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programındaki Değerleri Kazanma Düzeyleri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  5. Baş, B. & Yıldız, F. İ. (2015). 2. Sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61. [Google Scholar]
  6. Berg, B. L. & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. H. Aydın (Çev. Edt). Konya: Eğitim Kitabevi. [Google Scholar]
  7. Bulut, M. & Orhan, S. (2012). Türkçe-Edebiyat Ders Kitaplarinin Dil ve Kültür Aktarımındaki Rolü ve Önemi Üzerine Bir İnceleme. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 297-311. [Google Scholar]
  8. Can, Ö. (2008). Dördüncü Ve Beşinci Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Görüşleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara [Google Scholar]
  9. Canlı, S. (2015). Türkçe ders kitaplarına seçilecek metinlerin belirlenmesinde çocuğa görelik ilkesi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 98-123. [Google Scholar]
  10. Çelikkaya, T. & Kürümlüoğlu, M. (2018). Yeni Sosyal Bilgiler Programında 4.ve 5. Sınıfta Kazandırılması Hedeflenen Değerlere İlişkin Kazanımların İçeriğe Yansıması. Değerler Eğitimi Dergisi, 16 (36), 7-38. [Google Scholar]
  11. Çengelci, T. (2012). Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Somut Olmayan Kültürel Mirasın Yeri. Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (1), 185-203. [Google Scholar]
  12. Ceviz, N., B. (2021). 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programında yer alan değerlerin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına Yansıma Düzeyinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  13. Coşkun, D. (2011). İlköğretim Birinci Kademe 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi, Denizli İli Örneği (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  14. Daşdemir İ. & Tekin S. (2018). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Türk-Kültür Ögelerinin Kullanımı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, 18 (1), 215-228. [Google Scholar]
  15. Demir, K. & Demirhan İşcan, C. (2007). Hayat Bilgisi Dersinde Değerler ve Değerler Eğitimi. 1. Ulusal İlköğretim Kongresi, 15-17 Kasım 2007 içinde (s. 1-15) [Google Scholar]
  16. Denzin, N.K., & Lincoln, Y. S. (2005). Introduction: The discipline and practice of qualitative research. In N.K. Denzin & Y.S. Lincoln (Eds.), The SAGE handbook of qualitative research (3rd ed. pp. 1-33). Sage Publications: California. [Google Scholar]
  17. Dilmaç, B. (1999). İlköğretim Öğrencilerine İnsani Değerler Eğitiminin Verilmesi Ve Eğitimin Ahlaki Olgunluk Ölçeği İle Sınanması (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  18. Doğanay, A (2007). Degerler Egitimi. C.Özturk (Ed.). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ögretimi Yapılandırmacı Bir Yaklaşım. içinde (s. 256-286) Ankara: Pegem Akademi. [Google Scholar]
  19. Eğedemir, M, P. (2017). 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Görsel Metin İlişkisi Açısından İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  20. Erbaş, A. A. (2020). Hayat Bilgisi Dersi Kapsamında Değerler Eğitimi Üzerine Bir Araştırma: Beklentiler, Uygulamalar ve Öneriler (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir [Google Scholar]
  21. Ersoy, F. & Şahin, T. (2012). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Değerler Eğitimi Yaklaşımları Açısından İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (2), 1535-1558. [Google Scholar]
  22. Ertan, B. (1991). Türkiye'de çevre hakkının gelişimi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  23. Gömleksiz & Cüre, E. (2011); “Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Yer Alan Değerlere İlişkin Öğrenci Tutumlarının Değerlendirilmesi,” Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134. [Google Scholar]
  24. Güçlü, H. (2019). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Değerler Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir [Google Scholar]
  25. İnan, S. (2014). Sosyal bilgiler eğitimine giriş. Ankara: Anı Yayıncılık. [Google Scholar]
  26. Kapan, A. (2019). “6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Önerilen Edebi Ürünlerin Öğrenme Alanlarında Yer Alan Değerler Açısından İncelenmesi.” (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  27. Kaymakcan, R. & Meydan, H. (2016). Ahlak Değerler ve Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları. [Google Scholar]
  28. Kenan, S. (2009). Modern Eğitimde Kaybolan Nokta: Değerler Eğitimi, TheMissing Dimension of Modern Education: Values Education. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri: Educational Sciences in Theory and Practice. 9 (1), 259-295. [Google Scholar]
  29. Keskin, Y. (2008). Türkiye’de Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında Değerler Eğitimi: Tarihsel Gelişim, 1998 ve 2004 Programlarının Etkililiğinin Araştırılması (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir [Google Scholar]
  30. Keskin, Y., & Öğretici, B. (2013). Sosyal Bilgiler Dersinde" Duyarlılık" Değerinin Etkinlikler Yoluyla Kazandırılması: Nitel Bir Araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 143-181. [Google Scholar]
  31. MEB (2018). 2018 sosyal bilgiler dersi öğretim programı. (Erişim Tarihi:17.04.2021).http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354 [Google Scholar]
  32. Merriam, S. B. (2009). Qualitative research (3th ed.). A Wiley Imprint [Google Scholar]
  33. Miles, M.B. & Huberman, M. A. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. London: Sage. [Google Scholar]
  34. Naylor, D. T. & Diem, R. (1987). Elementary and Middle School Social Studies, Random House, United States Of America. [Google Scholar]
  35. Öğretici, B. (2011). “İlköğretim 6. Sınıf öğrencilerine Sosyal Bilgiler Derslerinde Değerler Eğitimine Yönelik Uygulamaların Etkililiğinin Araştırılması.” (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  36. Öztürk, C. & Deveci, H. (2011). Farklı Ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının Değerlendirilmesi. Cemil Öztürk, (Ed.), Farklı Ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programları içinde (s. 1-41). Ankara: Pegem Akademi. [Google Scholar]
  37. Öztürk, C. (2007). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Yapılandırmacı Bir Yaklaşım içinde (s. 21-50). Ankara: Pegem Akademi. [Google Scholar]
  38. Parker, Walter C. (2001). Social Studies İn Elementary Education, Merrill Prentice Hall, United States. [Google Scholar]
  39. Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods (Third Edition). London: Sage Publications. [Google Scholar]
  40. Pilav, S. & Erdoğan, Ş. (2016). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici metinlerin değer iletimi açısından incelenmesi, Milli Eğitim, 210, 351-371. [Google Scholar]
  41. Rothenberg, B. B. (1970). Children's social sensitivity and the relationship to interpersonal competence, intrapersonal comfort, and intellectual level. Developmental Psychology, 2(3), 335. [Google Scholar]
  42. Ruddock, H.C. & Turner, S. (2007) Developing cultural sensitivity: nursing students’ experiences of a study abroad programme. Journal of Advanced Nursing, 59(4), 361-369 [Google Scholar]
  43. Sarar Kuzu, T. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metin altı sorularının yenilenmiş bloom taksonomisindeki hatırlama ve anlama bilişsel düzeyleri açısından incelenmesi. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi,37(1), 58-76. [Google Scholar]
  44. Şimşekli, Y. (2004). Çevre bilincinin geliştirilmesine yönelik çevre eğitimi etkinliklerine ilköğretim okullarının duyarlılığı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (1), 83-92. [Google Scholar]
  45. Somerville, L. H. (2013). The teenage brain: Sensitivity to social evaluation. Current Directions in Psychological Science, 22, 121– 127. doi:10.1177/0963721413476512 [Google Scholar] [Crossref] 
  46. Taşdemir, M. (2018). “Ortaokul altıncı sınıf sosyal bilgiler ders kitabı metinlerinin kültürel mirasa duyarlılık değeri açısından incelenmesi.” (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  47. Topkaya, Y. (2011). Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerlerin Ders Kitaplarına Yansıma Düzeylerinin Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  48. Topkaya, Y. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Değer Aktarım Yaklaşımları Hakkındaki Görüşlerine Ait Nitel Bir Çalışma. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (1), 637-652. [Google Scholar]
  49. Turan, R. & Ulusoy, K. (2014). Farklı Yönleriyle Değerler Eğitimi. Ankara: Pegem Yayımevi. [Google Scholar]
  50. Uçar, F. (2019). İlkokul Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Değerler Eğitimi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  51. Ulusoy, K. & Arslan, A. (2016). Değerli bir kavram olarak “değer ve değerler eğitimi”. R.Turan & K. Ulusoy, (Ed.), Farklı yönleriyle değerler eğitimi içinde (s. 2-5). Ankara: Pegem Akademi. [Google Scholar]
  52. Ulusoy, K. (2009). Sosyal Bilgiler Dersi Kültür Ve Miras Öğrenme Alanının İşlenişinin 4. ve 5. Sınıf Öğrencileri Tarafından Değerlendirilmesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 18. [Google Scholar]
  53. Ünal, F. (2009). Öğretmen adaylarının sosyal sorumluluk projelerinin topluma kattığı değer hakkındaki görüşleri I. Ulusal İyilik Sempozyumu (20-21 Haziran 2009), Elazığ, 81-89 [Google Scholar]
  54. Uzun, B. (2017). “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Bilinci ve Çevresel Duyarlılık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi.” (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  55. Way, B. M., & Lieberman, M. D. (2010). Is there a genetic contribution to cultural differences? Collectivism, individualism and genetic markers of social sensitivity. Social cognitive and affective neuroscience, 5(2-3), 203-211. [Google Scholar]
  56. Yiğittir, S. & Kaymakçı, S. (2012). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Uygulama Kılavuzunda Yer Alan Etkinliklerin Değer Eğitimi Yaklaşımları Açısından İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 49-73. [Google Scholar]
  57. Yiğittir, S. (2009) “İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4. ve 5. Sınıf Değerlerinin Kazanılma Düzeyi.”  (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir. [Google Scholar]
  58. Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları. [Google Scholar]